Oznakowanie produktów spożywczych podlega regulacjom prawnym, które zapewniają bezpieczeństwo żywności i żywienia, a konsumentom jej świadomy wybór. Które informacje muszą znaleźć się na etykiecie obowiązkowo, a których umieszczać nie można? Co etykieta mówi o zawartości tłuszczu i czy może zawierać dane o izomerach trans? Na te pytania odpowiada ekspert kampanii „Poznaj się na tłuszczach” dr hab. n. farm. Hanna Mojska, z Instytutu Żywności i Żywienia (IŻŻ).

Jakie informacje muszą znaleźć się na etykiecie obowiązkowo?

Czytając etykiety możesz dowiedzieć się: Ile waży dany produkt? Co dokładnie zawiera? Jaka jest jego wartość odżywcza? Kto i gdzie go wyprodukował? Według Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)ⁱ na etykiecie produktu muszą znaleźć się następujące informacje:

• Nazwa żywności
• Wykaz składników (zawartość składników obecnych w produkcie w chwili jego wytwarzania, podana w kolejności malejącej)
• Wszelkie składniki lub substancje pomocnicze w przetwórstwie (powodujące alergie lub reakcje nietolerancji (Alergeny)).
• Ilość określonych składników lub kategorii składników
• Ilość netto żywności
• Data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia
• Warunki przechowywania
• Nazwa i adres producenta
• Kraj pochodzenia (jeśli brak takiej informacji mógłby wprowadzać w błąd, co do rzeczywistego kraju pochodzenia produktu)
• Instrukcja użycia (w przypadku, gdy jej brak może utrudnić odpowiednie użycie danego środka spożywczego)

Do obowiązkowych danych o wartości odżywczej produktu zaliczamy wartość energetyczną, ilość tłuszczu, kwasów tłuszczowych nasyconych, węglowodanów, cukrów, białka oraz soli. Dodatkowe informacje na temat ilości kwasów tłuszczowych jednonienasyconych i wielonienasyconych, mogą, ale nie muszą być podawane przez producenta. Taki sam status prawny posiadają dane na temat alkoholi wielowodorotlenowych, skrobi, błonnika oraz 14 witamin i 13 składników mineralnych – mówi ekspert kampanii „Poznaj się na tłuszczach” dr hab. n. farm. Hanna Mojska z IŻŻ.

Warto dodać, że wszystkie informacje podawane na etykiecie produktu spożywczego powinny być rzetelne, jasne i łatwe do zrozumienia dla konsumenta.

Co etykieta mówi o zawartości tłuszczu?

Tłuszcz jest istotnym składnikiem budulcowym i  energetycznym dla naszego organizmu, nie warto go eliminować, ale ograniczyć do rekomendowanych ilości. U dorosłej zdrowej osoby spożycie tłuszczu nie powinno przekraczać 30% dziennego zapotrzebowania na energię - 1 gram tłuszczu to aż 9 kalorii. Czytając etykietę pod kątem kwasów tłuszczowych warto zwrócić uwagę nie tylko na ilość zawartego w produkcie tłuszczu, ale i jego rodzaj, wybierając produkty bogate szczególnie w nienasycone kwasy tłuszczowe, a ograniczając źródło kwasów nasyconych - dodaje ekspert kampanii „Poznaj się na tłuszczach” dr hab. n. farm. Hanna Mojska z IŻŻ.

Prawo reguluje nie tylko informacje o zawartości tłuszczów w produkcie, ale także ich nazewnictwo. Dzięki oddzielnym rozporządzeniom wiemy na przykład, że „masło”, musi zawierać min. 82% tłuszczu mlecznego, „margaryna” może zawierać maksymalnie 3% tłuszczu mlecznego, a oliwa „virgin” musi być pozyskiwana w konkretny sposób, z odpowiedniego surowca.

Czy na opakowaniu znajdę informacje o zawartości tłuszczów trans?

Producenci są zobowiązani do podawania wyłącznie tych danych o wartości odżywczej, które zostały podane w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) i nie mogą  ich uzupełniać żadną informacją żywieniową, która się w nim nie znajduje. Tłuszcze typu trans (izomery trans kwasów tłuszczowych) nie zostały ujęte we wspomnianym rozporządzeniu, dlatego producenci nie mogą deklarować ich zawartości bądź braku na opakowaniu produktu. Jak zatem sprawdzić czy produkt zawiera izomery trans?

Z etykiety możemy dowiedzieć się, że produkt zawiera w swoim składzie izomery trans kwasów tłuszczowych, jeżeli w spisie składników („skład” lub z angielskiego „ingredients”) znajdziemy informacje „tłuszcze częściowo utwardzone” lub „…częściowo uwodornione”. Słowo „częściowo” jest tu kluczowe ponieważ właśnie w procesie częściowego utwardzania/uwodorniania powstają niekorzystne tłuszcze trans. Warto szukać tej informacji nie tylko na produktach do smarowania pieczywa, ale również na słodyczach, przetworach i daniach gotowych  – mówi ekspert kampanii „Poznaj się na tłuszczach”, dr hab. n. farm. Hanna Mojska z IŻŻ.

Jakie oświadczenia żywieniowe i zdrowotne mogą stosować producenci?

Dodatkowe informacje na temat szczególnych właściwości odżywczych produktu lub składników mogą znaleźć się na etykiecie w postaci oświadczeń żywieniowych. Są to dane na temat np. % spełniania Referencyjnych Wartości Spożycia poszczególnych składników odżywczych (RWS), oświadczenie o niskiej zawartości kwasów tłuszczowych nasyconych, deklaracje producenta o tym, że produkt jest ekologiczny. Zgodnie z odpowiednimi przepisami prawnymi można również zamieszczać oświadczenia zdrowotne.

Oświadczenia zdrowotne informują o ścisłym związku pomiędzy zdrowiem a żywnością lub jednym z jej składników. Te, które mogą znaleźć się na opakowaniu, zostały zatwierdzone przez Komisję Europejską, a ich korzystne działanie fizjologiczne lub żywieniowe zostało potwierdzone naukowo. Dozwolone oświadczenia, które możemy znaleźć na przykład na opakowaniu margaryn, to informacje o zawartości i wpływie na zdrowie kwasów omega-3 czy steroli/stanoli roślinnych – dodaje dr hab. n. farm. Hanna Mojska z IŻŻ.

Przykłady zatwierdzonych oświadczeń zdrowotnych, dotyczących kwasów tłuszczowych:

• Zastępowanie w diecie tłuszczów nasyconych tłuszczami nienasyconymi pomaga
• w utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu we krwi²
• Kwas alfa-linolenowy (ALA) pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu we krwi²
• Kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas dokozaheksaenowy (DHA) przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania serca²

_{ⁱROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r.
²Rozporządzenie Komisji (UE) nr 432/2012 z dnia 16 maja 2012 r. ustanawiające wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności, innych niż oświadczenia odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci}