22 maja przypada Europejski Dzień Walki z Otyłością. Z tej okazji warto przypomnieć, jak poważne konsekwencje dla zdrowia niesie nadmierna masa ciała. Dr Ewa Piksa, specjalistka chorób wewnętrznych i gastroenterologii, dyrektor ds. klinicznych Grupa LUX MED, wymienia 4 nieoczywiste schorzenia, które towarzyszą nadwadze i otyłości – od bezdechu sennego po nowotwory. Poznaj te choroby i dowiedz się, jak można im zapobiegać, by cieszyć się lepszym samopoczuciem i zdrowiem.

1. Bezdech senny

Aż 70% osób cierpiących na obturacyjny bezdech senny ma także otyłość. Osoby z otyłością I stopnia (łagodną) mają aż 5 razy większe ryzyko zachorowania na to schorzenie. W przypadku otyłości III stopnia (ciężkiej) to ryzyko rośnie nawet 22-krotnie. Bezdech senny to zaburzenie oddychania podczas snu, charakteryzujące się krótkotrwałymi przerwami w oddychaniu, które mogą występować kilkanaście razy na godzinę. Objawy bezdechu to m.in. silne zmęczenie, senność w ciągu dnia oraz zasypianie w nietypowych momentach, np. podczas rozmowy czy jazdy samochodem. Nieleczony zwiększa ryzyko nadciśnienia, cukrzycy typu 2, zaburzeń rytmu serca i depresji. Dlaczego bezdech senny częściej występuje u osób z otyłością? Nadmiar tkanki tłuszczowej wokół szyi powoduje zapadanie się ścian gardła i blokowanie dróg oddechowych. Osoby chore zwykle głośno chrapią i, choć często tego nie zauważają, kilkukrotnie w ciągu nocy budzą się, by „złapać” oddech. Leczenie bezdechu poprawia jakość życia, wspiera terapię otyłości i może wydłużyć życie.

2. Otępienie

Badania pokazują, że otyłość, zwłaszcza w wieku 35–65 lat, może prowadzić do trudności z pamięcią, koncentracją i logicznym myśleniem oraz zwiększa ryzyko otępienia w wieku starszym nawet o 35%, w tym choroby Alzheimera. Otyłości towarzyszą takie schorzenia jak cukrzyca typu 2 i nadciśnienie, które dodatkowo pogarszają funkcje mózgu. Insulina – hormon regulujący poziom cukru we krwi – odgrywa ważną rolę w ochronie komórek nerwowych. Pomaga m.in. w zachowaniu dobrej pamięci i koncentracji. Insulinooporność, czyli obniżona wrażliwość na insulinę, może przyspieszać rozwój choroby Alzheimera.

W ostatnich latach coraz więcej uwagi poświęca się nowym preparatom – tzw. analogom GLP-1, które oprócz leczenia cukrzycy i otyłości mogą również chronić komórki mózgu. Pojawiają się obiecujące badania wskazujące, że te leki mogą spowalniać pogarszanie się pamięci i innych funkcji poznawczych. Dlatego tak ważne jest, by dbać o zdrowie metaboliczne – nie tylko ze względu na serce czy masę ciała, ale również dla ochrony mózgu i pamięci.

3. Depresja

Badanie EZOP II (2017–2021) wskazuje, że depresja dotyka w Polsce 3,85% osób, czyli około 1,5 miliona ludzi. Wśród pacjentów z otyłością występuje u około 32%, co oznacza, że chorują na nią niemal dziesięć razy częściej niż reszta populacji. Szczególnie zagrożone są kobiety z nadwagą, u których depresja pojawia się nawet trzykrotnie częściej niż u kobiet z prawidłową wagą. Na rozwój depresji i otyłości wpływają m.in. przewlekły stan zapalny, zaburzenia snu, nieprawidłowa mikroflora jelitowa oraz zaburzenia hormonów, takich jak kortyzol i insulina. Ryzyko współwystępowania obu chorób rośnie wraz ze wzrostem BMI. Poza tym otyłość może obniżać poczucie własnej wartości i prowadzić do izolacji, co sprzyja depresji, szczególnie w społeczeństwie przykładającym dużą wagę do wyglądu. Z kolei nieleczona depresja często skutkuje przyrostem masy ciała poprzez zmniejszoną aktywność, niezdrowe odżywianie i zaniedbywanie zdrowych nawyków. Z uwagi na wzajemne oddziaływanie obu schorzeń, leczenie powinno być kompleksowe. Specjaliści zajmujący się otyłością powinni monitorować objawy depresji, aby szybko wprowadzić odpowiednie wsparcie psychologiczne lub psychiatryczne. Terapia zwiększa szanse na poprawę zdrowia zarówno psychicznego, jak i fizycznego.

4. Nowotwory

Otyłość wiąże się z przewlekłym stanem zapalnym, zaburzeniami hormonalnymi oraz zmianami flory jelitowej, co zwiększa ryzyko rozwoju nowotworów. Najwyższe prawdopodobieństwo zachorowania dotyczy raka trzonu macicy oraz raka przełyku. Według Amerykańskiego Instytutu Badań nad Rakiem (American Institute for Cancer Research, AICR), aż 30–40% przypadków nowotworów jest powiązanych z otyłością, w tym także rak prostaty, jelita grubego i jajnika. Otyłość nie tylko zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworów, lecz także utrudnia proces leczenia. Natomiast terapia otyłości znacząco redukuje ryzyko rozwoju nowotworów zależnych od masy ciała.

Źródła:

• Sukanya Pati , Wadeed Irfan, Ahmad Jameel , Shahid Ahmed, Rabia K Shahid; Obesity and Cancer: A Current Overview of Epidemiology, Pathogenesis, Outcomes, and Management, Cancers (Basel) . 2023 Jan 12;15(2):485. 2) Benjamin D Hopkins , Marcus D Goncalves , Lewis C Cantley: Obesity and Cancer Mechanisms: Cancer Metabolism, J Clin Oncol; 2016 Nov 7;34(35):4277–4283.
• Ostrowska L, Bogdański P, Mamcarz A. Otyłość i jej powikłania. Praktyczne zalecenia diagnostyczne i terapeutyczne. PZWL 2021
• McElroy S.L., Kotwa R., Malhotra S. i wsp.: Are Mood Disorders and Obesity Related? A Review for the Mental Health Professional. J. Clin. Psychiat. 2004; 65: 634–651. 5) Wyniki badania – Badanie EZOP II; https://ezop.edu.pl/wyniki-badania/, dostęp 17.05.2025 r.
• Rosmond R. Obesity and depression: same disease, different names? Med Hypotheses. 2004;62(6):976-9. doi: 10.1016/j.mehy.2003.12.030. PMID: 15142660.
• Bornstein SR, Schuppenies A, Wong ML et al. Approaching the shared biology of obesity and depression: the stress axis as the locus of gene-environment interactions. Mol Psychiatr. 2006;11:892–902. 8) Obara-Gołębiowska M, Pietrzykowska M, Molisz A, Nowicka-Sauer K, Levels of anxiety and depression among obesity clinic inpatients. Polish Review of Health Sciences. 2 (51) 2017 s. 191–195.
• Nabeela Siddeeque , Mohammad H. Hussein et al. Neuroprotective effects of GLP-1 receptor agonists in neurodegenerative Disorders: A Large-Scale Propensity-Matched cohort study. International Immunopharmacology Volume 143, Part 3, 25 December 2024.
• Rubin R. Could GLP-1 Receptor Agonists Like Semaglutide Treat Addiction, Alzheimer Disease, and Other Conditions? JAMA. 2024;331(18):1519–1521. doi:10.1001/jama.2024.1017.
• Slomski A. Obesity Is Now the Top Modifiable Dementia Risk Factor in the US. JAMA. 2022;328(1):10. doi:10.1001/jama.2022.11058
• Emiliano Albanese, Lenore J. Launer, et al. Body mass index in midlife and dementia: Systematic review and meta-regression analysis of 589,649 men and women followed in longitudinal studies, Alzheimer's & Dementia: Diagnosis, Assessment & Disease Monitoring, Volume 8, 2017, Pages 165-178.